Ο αποδιοπομπαίος θάνατος του Ζακ

0
246

Λάβαμε 29/09/2019

Ο αποδιοπομπαίος θάνατος του Ζακ

Μια ψυχοδυναμικη προσεγγιση των οσων επακακολουθησαν ένα χρόνο μετά.

Στο φαινόμενο του αποδιοπομπαίου τράγου τα συναισθήματα ενοχής, οργής, κατηγορίας και βασανισμού μετατοπίζονται από κάποιο πρόσωπο ή ομάδα για να ικανοποιηθεί μια συλλογική τάση αποσόβησης ή αποφυγής αυτών των δυσάρεστων συναισθημάτων. Ο λόγος που κάποιος αποσείει την ευθύνη από επάνω του και τη μεταφέρει σε κάποιον άλλον μπορεί να μην είναι απολύτως συνειδητοποιημένος. Όσο η διαδικασία αυτή είναι ασυνείδητη είναι πιθανότερο ο δράστης της να την αρνείται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οποιαδήποτε δυσάρεστα συναισθήματα – όπως η ντροπή και η ενοχή του ίδιου του δράστη – δεν γίνονται αποδεκτά από τον ίδιο. Η δημιουργία «αποδιοπομπαίου» απελευθερώνει το δράστη από την απώλεια της αυτοεκτίμησής του και του προσδίδει ναρκισσιστική ικανοποίηση. Ενεργοποιεί την τάση να ξεφορτωθεί κάποιος το θυμό του. Εκείνοι που δημιουργούν «αποδιοπομπαίους» τείνουν να είναι υπερβολικά αυστηροί με την ανάγκη εκδίκησης.

Το φαινόμενο που αναφέρεται εδώ μπορεί επίσης να θεωρηθεί μηχανισμός άμυνας του υποκειμένου απέναντι στα μη αποδεκτά συναισθήματα, όπως εχθρότητα και ενοχή. Ο μηχανισμός άμυνας αυτός είναι γνωστός ως «προβολή». Σύμφωνα με τους ορισμούς του Kleinian, το φαινόμενο του «αποδιοπομπαίου» είναι ένα παράδειγμα περιθωριοποίησης με βαθύτερη αφετηρία την ανάγκη διαχωρισμού του καλού και του κακού. Από μια άλλη οπτική, οι δημιουργοί «αποδιοπομπαίων» είναι ανασφαλή ή ομοκεντρικά άτομα που ωθούνται στο να εξυψώνουν τη θέση τους υποβιβάζοντας τους άλλους.

Το φαινόμενο έχει μελετηθεί από κοινωνικούς ψυχολόγους που εξετάζουν τις εκδηλώσεις του μέσα από επιθετικές συμπεριφορές, ρατσιστικές αντιδράσεις και ποικίλες εκφάνσεις του. Ας δράξουμε λοιπόν την ευκαιρία για μια ευρύτερη και συστηματικότερη μελέτη των κοινωνικών αυτών φαινομένων που παρατηρούνται γύρω μας και ας τα σταματήσουμε. Διότι τον Ζακ δεν τον θέλαμε ούτε αποδιοπομπαίο – ούτε ήρωα, τον θέλαμε ζωντανό!

Α. Αργυριάδης MD, PhD

Παρατηρητήριο
ΒιοΨυχοΚοινωνικων
Δικαιωμάτων