Λάβαμε 09/04/2020
Η ατομική ευθύνη και οι εχθροί της: μια συνηγορία υπέρ της αναρχίας
Ένα σοβαρό μιντιακό μότο πού παίζει επαναλαμβανόμενα τις μέρες της “πανδημίας” είναι η ατομική ευθύνη. Έχουν κυκλοφορήσει διάφορα κείμενα για τους λόγους που αυτό γίνεται οπότε δεν θα κάτσουμε εδώ να το ξεψαχνίσουμε. Η δική μας οπτική είναι πώς ρίχνουν την ευθύνη διάχυτη στα άτομα για να μην επιμεριστεί το Κράτος τις ευθύνες του. Το Κράτος κάνει την πάπια κοινώς. Οι κρατικοί λειτουργοί κάνουν ότι ακριβώς έκαναν με τα μνημόνια. Τότε ήταν η χρεοκοπία του τραπεζικού, τώρα είναι του υγειονομικού τομέα. Τη χασούρα των τραπεζών όπως και τη διάλυση του ΕΣΥ καλείται να την πληρώσει η κοινωνία. Ήταν κύρια η εργατική τάξη που πλήρωσε και πληρώνει. Η κοινωνικοποίηση της χασούρας έχει διττό χαρακτήρα. Από τη μία καλείται ο εργάτης (κυρίως) και η τεράστια μάζα των μικροαστών να πληρώσει για κάτι που δεν ξέρει από που του προέκυψε σαν χρέος κι από την άλλη του λένε ότι φταίει αυτός (σαν να έχουν καταργηθεί οι τάξεις ή να ανέλαβε τη διακυβέρνηση η τάξη των εκμεταλλευομένων). Κι είναι παντού το ίδιο μοτίβο. Σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης.
Κάναμε την αντιστοιχία με τα μνημόνια για να καταδείξουμε πώς σε οποιαδήποτε κρίση αντιμετωπίζουν τα Κράτη χρησιμοποιούν την ίδια μέθοδο για να αποκρύψουν τη γύμνια της διαχείρισης του καπιταλισμού (σαν κοινωνική σχέση που βασίζεται στην ατομική ιδιοκτησία), μεταφέροντας το βάρος σ’ αυτούς που δεν διαχειρίζονται τίποτα, πέρα από την προσπάθεια για διατήρηση της ύπαρξης τους. Η πλήρης παράδοση της διαχείρισης των ζωών μας στο Κράτος (το οποίο είναι η κεντρική μονάδα διατήρησης των υπαρχόντων κοινωνικών συσχετισμών, δηλαδή η κυριαρχία της αστικής τάξης επί της εργατικής – με τη μικροϊδιοκτησία να παλαντζάρει σαν εκκρεμές πότε εδώ και ποτέ εκεί ταυτίζοντας όμως πάντα τα συμφέροντα της με το Κράτος) επιφέρει και την έλλειψη σε εργαλεία άμυνας απέναντι σε αυτό το social blaming των κρατικών λειτουργών και των παπαγάλων τους, των δημοσιογράφων.
Έτσι με μία αισχρή εκστρατεία παραπληροφόρησης βλέπουμε σε όλα τα μ.μ.ε. να μιλούν για την ατομική ευθύνη και τους “κακούς” ανθρώπους που δεν πειθαρχούν στα μέτρα (αυτά τα ιερά μέτρα μιας κυβέρνησης που είχε σκοπό να ιδιωτικοποιήσει πλήρως τις δομές του ΕΣΥ) και υπερθεματίζουν λέγοντας, περιπαικτικά, πως «όταν έχεις τέτοιους ανεύθυνους πολίτες οι απαγορεύσεις είναι δικαιολογημένες για να μην διασπαρεί ο ιός». Μας λένε δηλαδή οι ταγοί της εξουσίας: Είστε ένα μάτσο βλάκες και γι’ αυτό παθαίνετε ότι παθαίνετε (σε όλες τις περιπτώσεις – στην προκειμένη με απαγορεύσεις). Πώς προκύπτει όμως η ατομική και συλλογική αποβλάκωση; Ποιος ευθύνεται και ποιοι είναι οι εχθροί της;
«Παρόλο που η κρατική εξουσία είναι το ισχυρότερο της εργαλείο για να κρατά τις μάζες υποταγμένες, η δύναμη της αστικής τάξης έχει βαθύτερες ρίζες στην κοινωνία, ρίζες που είναι υλικής και πνευματικής φύσης. Η υλική της ισχύς συνιστάται στην ιδιοκτησία όλου του πλούτου που υπάρχει στη Γη, ολόκληρου του παραγωγικού μηχανισμού από τον οποίο εξαρτώνται οι εργαζόμενοι για την επιβίωσή τους. Η πνευματική ισχύς της αστικής τάξης συνίσταται στο γεγονός ότι ο τρόπος σκέψης της, η κοσμοθεωρία της, είναι κυρίαρχος στο νου των μαζών, οι οποίες κρατούνται σε πνευματική εξάρτηση από αυτόν μέσω της γραπτής και προφορικής παράδοσης, μέσω του Τύπου, της λογοτεχνίας και της τέχνης, του κινηματογράφου και της ραδιοτηλεόρασης, με μία συνεχή, συστηματική και αποτελεσματική προπαγάνδα.»
Άντον Πάνεκουκ: Κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με τον κοινοβουλευτισμό (Left no 149, Μάιος 1950), Πανοπτικόν Νο 25.
Την αποβλάκωση, είτε θέλετε να το δεχτείτε είτε όχι, την επιβάλλει η αστική τάξη και το Κράτος. Ο άνθρωπος ενώ είναι ον το οποίο διαρκώς εξελίσσεται και αναπτύσσει νέες δεξιότητες, μετά την εφαρμογή του Τεϋλορικού μοντέλου στη βιομηχανοποιημένη εργασία και την επέκταση του στην κοινωνική ζωή έχει προσκολληθεί σε συγκεκριμενοποίηση των δεξιοτήτων του. Δηλαδή, αντί οι άνθρωποι (κυρίως οι μισθωτοί) να μαθαίνουν να κάνουν πολλά πράγματα με τα χέρια και το μυαλό τους, εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες λειτουργίες, οι οποίες βοηθούν μόνο τη βιολογική τους αναπαραγωγή και τη φροντίδα της οικογένειας (κάτι που είναι ρευστό και συνδέεται με ό, τι πραγματευόμαστε εδώ). Οι εργάτριες, μικροϊδιοκτήτριες, οι αστές επιδιώκουν να παίρνουν εφόδια που τις βοηθούν, πρώτα από όλα, στη συντήρηση τους και τη συσσώρευση πλούτου και ύστερα στην ανάπτυξη των προσωπικοτήτων τους· εκεί είναι που τα υλικά αγαθά κάνουν τις τάξεις να χωρίζονται με άβυσσο ενδιάμεσα και τη μικρό-ιδιοκτησία να προσπαθεί να πιαστεί σε κάποιο τοίχωμα από τα δύο. Πώς καλλιεργείς τις πολλαπλές δεξιότητες όταν τρέχεις για το μεροκάματο και πως όταν προσπαθείς να διατηρήσεις τον πλούτο σου; Με τι εφόδια κατεβαίνει η καθεμία/ένας για ν’ αναπτυχθεί σ’ αυτή την αρένα, του καπιταλισμού; Οι απαντήσεις είναι προφανείς.
Ωστόσο, δεν μπορούμε να πούμε πως και οι κυρίαρχοι, στην πλειονότητα τους, είναι τίποτα σπουδαίες προσωπικότητες. Δεν θα επεκταθούμε πολύ στην “Τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω” (τίτλος βιβλίου του Ευάγγελου Λεμπέση που εκδόθηκε το 1941), πρέπει όμως να δείξουμε κάτι βασικό και προφανές. Η ελληνική αστική τάξη (αναφερόμαστε σ’ αυτή έχοντας όμως κατά νου πως και στον υπόλοιπο κόσμο η ίδια τάξη έχει όμοια χαρακτηριστικά) βρίσκεται σε καθολική παρακμή! Τα think tank της (από δεξιά, φιλελεύθερα, ως τα αριστερά, σοσιαλίζοντα την αγορά) προπαγανδίζουν αστείες θέσεις με κοινή συνισταμένη την “εθνική συστράτευση, ενότητα” κλπ εθνικά… Εντός αυτών των παρακμιακών “δεξαμενών σκέψης” (ή μήπως ανθρώπινων περιττωμάτων;) δεν υπάρχει κάποια φιγούρα που να ξεχωρίζει. Δεν υπάρχει για ολόκληρη την αστική τάξη αυτού του Κράτους ένας άνθρωπος που να έχει βγει τα, πολλά, τελευταία χρόνια και να πλασάρεται ως οργανικός, ή σκέτος, διανοούμενος. Επίσης, οι φιγούρες πλουσίων που ξεχωρίζουν μοιάζουν περισσότερο με νταβατζήδες των περασμένων δεκαετιών παρά με αυτούς που ορίζουν την πολιτική της χώρας – με χαρακτηριστικά παραδείγματα όσους ασχολούνται με τις ΠΑΕ, ΚΑΕ… Όμοια η κατάσταση στους “ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων. Πού είναι αυτές οι πολυσχιδείς προσωπικότητες οι οποίες παίρνουν θέση για τα κοινωνικά ζητήματα; Πουθενά. Απ’ τα 90s και μετά δεν υπάρχει ούτε ψήγμα Χατζηδάκη, Ρίτσου, Μερκούρη, Κουν, Ραφαηλίδη (ενδεικτικά) κλπ. Όσοι αρθρώνουν λόγο βρίσκονται εξοβελισμένοι/ες σε κάποιες περιθωριακές γωνιές του δημόσιου λόγου. Είναι, πιστεύουμε, αντιληπτή η παρακμή των αστών.
Με την πλειοψηφία της αστικής τάξης σε κατάσταση αποβλάκωσης δεν περιμένει κάποιος πως οι από τα κάτω βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα. Οι άνθρωποι διδάσκονται από τα μικράτα τους, στα σχολεία, να είναι εξειδικευμένοι σε κάτι και πειθήνιοι, υποτακτικοί και άβουλοι στην κοινωνική τους ζωή. Εκπαιδεύονται να υπακούν πειθήνια τις εντολές, καταρχήν, των γονιών (γιατί αυτοί σε προστατεύουν), στη συνέχεια, των δασκάλων και καθηγητών (ως εχόντων και κατεχόντων τη γνώση) κι ύστερα των οικονομολόγων και των πολιτικών (ως κατεχόντων τη γνώση οργάνωσης της κοινωνίας). Το λέει ο γονιός; είναι σωστό. Μην αμφισβητείς τον καθηγητή σου, αυτός ξέρει. Υπάκουσε στους νόμους που βγάζει η υπουργός γιατί θα σε πάνε μέσα…
Από την άλλη υπάρχουν “κανάλια” για αμφισβήτηση. Μπορείς να μπεις στο ΚΚΕ και τα υπόλοιπα wannabe, μικρότερα, κόμματα της εργατιάς και να αγωνιστείς ενάντια στο σύστημα, αρκεί να είσαι στη γραμμή του κόμματος και να κάνεις ό,τι ορίζει ο καθοδηγητής, ο υπεύθυνος της ΚΟΒΑ, η πολιτική γραμματεία, ο ΓΓ. Αυτά, αρκεί να μην αμφισβητείς και παρεκκλίνεις από ότι προστάζουν οι ηγέτες του κόμματος. Τα ίδια ίσχυαν και στο ΣΥΡΙΖΑ και είδαμε τι και πως έγινε.
Ορθά κοφτά: όλες οι λειτουργίες του Κράτους και των καπιταλιστών κονιορτοποιούν την κριτική σκέψη και την ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Η λύση που απομένει είναι έξω από όλη αυτή την τυποποίηση. Το άτομο, ο εργάτης (αυτή η τάξη που πρέπει να σαρώσει όλο το Κρατικό – καπιταλιστικό οικοδόμημα για να κτίσει την ακρατική αναρχική-κομμουνιστική κοινωνία), πρέπει να βρει μία χαραμάδα ρήξης για να αναπτυχθεί στο μυαλό, καταρχήν, ατομικά, με το διάβασμα, την πολύπλευρη ενασχόληση με τις τέχνες, την απόκτηση γνώσεων εκτός του γνωσιακού (κυρίως επαγγελματικού) του πεδίου κ.α., στη συνέχεια πρέπει να κοινωνικοποιείται και να οργανώνεται. Να μαθαίνει μέσα από την κοινή εμπειρία των άλλων μελών μιας ομάδας. Μιας ομάδας βάσης, συνδικαλιστικού, πολιτικού, κοινωνικού, ή οικονομικού χαρακτήρα. Μιας ομάδας (ή και πολλών, αν προλαβαίνει) βασισμένης στην ισότητα όλων, στη συναπόφαση, στη συνδημιουργία, στη συμπαραγωγή (σκέψεων, δράσεων)· μέσα σε μια ομάδα αυτο-οργανωμένη.
Εάν θέλουμε ατομική και, κατ’ επέκταση, κοινωνική ευθύνη πρέπει να τη δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι. Εμείς, “οι μπαχαλοι”, Αναρχικοί είμαστε που λέμε για την ευθύνη που έχει κάθε μία και κάθε ένας από Εμάς απέναντι στην κοινωνία. Όλοι οι μεγάλοι θεωρητικοί και πρακτικοί του Αναρχισμού έχουν αναφερθεί στο ζήτημα της ευθύνης. Από καταβολής αυτού του ρεύματος, η βασική επιδίωξη των αναρχικών είναι η εμπλοκή των ανθρώπων (από τα κάτω) στις κοινές υποθέσεις εδώ και τώρα. Είναι εντός των αντιεξουσιαστικών ομάδων, συλλογικοτήτων και οργανώσεων που είναι προϋπόθεση η ανάληψη ευθυνών από κάθε άτομο ξεχωριστά. Το πρόταγμα της αυτοοργάνωσης απαιτεί ευθύνη από όλους και όχι παράδοση σε κάποιους ειδικούς.
Καλό είναι κάθε τόσο να εξηγούμε τα αυτονόητα για να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στη σαρωτική επίθεση των καπιταλιστών και του Κράτους. Όσο κι αν προσπαθούν μ’ αυτό το αισχρό social blaming να επιρρίψουν ευθύνες σε όλους τους μη διάσημους αυτού τόπου, εμείς πρέπει να ανταπαντάμε με περισσότερο αγώνα εναντίον τους. Είναι οι καπιταλιστές (τα αφεντικά) που σε θέλουν βλάκα, άβουλο, υπάκουο και ανεύθυνο. Κι ενώ κουνούν το δάχτυλο για την ευθύνη των εξουσιαζόμενων, των άσημων αυτού του κόσμου, είναι όλοι και όλες αυτοί που σαν υπέρτατοι κρατικοί λειτουργοί (δήμαρχοι, νομάρχες, βουλευτές, πρωθυπουργοί) δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη για τις (εχθρικές για την εργατική τάξη) αποφάσεις και τις πράξεις τους. Αυτοί που ωρύονται για τη δική μας ατομική ευθύνη είναι που κάνουν λάστιχο το “νόμο περί ευθύνης” υπουργών και λοιπών κρατικών λειτουργών, προστατεύοντας ο ένας τον άλλον. Αυτοί που σκότωσαν κόσμο με τις αποφάσεις τους στην οικονομική κρίση, στις φωτιές (βλέπε Ηλεία το 07, Μάτι το 18 που κατηγορούσαν τους κατοίκους για τα αυθαίρετα, τη μισή ελλάδα το 19), στις πλημμύρες (βλέπε Μάνδρα το 18 που κατηγορούσαν τους κατοίκους για τα αυθαίρετα, στην Αθήνα που πνίγεται κόσμος κάθε τόσο), στις οικολογικές καταστροφές (βλέπε Αγία Ζώνη το 17 όπου κάνεις δεν πληρώνει για το έγκλημα). Αυτοί που νομοθετούν ευνοϊκά (ακόμα και φωτογραφικά) υπέρ των αφεντικών που απομυζούν, σακατεύουν και σκοτώνουν τους εργαζόμενους τους δεν ανέλαβαν ποτέ την ευθύνη αλλά την έριχναν πάντα σε μας. Αυτών, εξίσου, οι θεσμοί και ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας είναι που προωθούν την αποβλάκωση και την ανευθυνότητα. Αυτοί, οι υπάλληλοί τους, τα παπαγαλάκια τους και τα σώματα ασφαλείας είναι οι εχθροί της ατομικής και κοινωνικής ευθύνης.
«Είμαι ενταγμένος, ζω, νιώθω ότι στις συνειδήσεις του χώρου μου ήδη πάλλεται η δραστηριότητα της μελλοντικής πόλης, που ο χώρος μου χτίζει. Και μέσα σ’ αυτήν την πόλη η κοινωνική αλυσίδα δεν βαραίνει τους λίγους, μέσα σ’ αυτήν κάθε συμβάν δεν οφείλεται στην τύχη, στη μοίρα, μα είναι ευφυές έργο των πολιτών. Δεν υπάρχει μέσα σ’ αυτήν κανείς που να στέκεται να κοιτάζει από το παράθυρο ενώ οι λίγοι θυσιάζονται, κόβουν τις φλέβες τους. Ζω, είμαι ενταγμένος. Γι’ αυτό μισώ αυτούς που δεν συμμετέχουν, μισώ τους αδιάφορους.»
Αντόνιο Γκράμσι, “Μισώ τους αδιάφορους”, 11 Φεβρουαρίου 1917
Όποιος θέλει να λέει πως έχει ατομική και κοινωνική ευθύνη πρέπει να σαρώσει όλους τους προαναφερθέντες. Πρέπει να οργανωθεί και να δεσμευτεί στον αγώνα για την κοινωνική επανάσταση, το μόνο αγώνα που αλλάζει τους συσχετισμούς των κοινωνικών δυνάμεων και νικά. Με αίσθημα ευθύνης πρέπει να δομήσει στο τώρα τις σχέσεις που θα σαρώσουν τον κόσμο του καπιταλισμού και του Κράτους. Όποιος θέλει να δείξει ατομική και κοινωνική ευθύνη πρέπει να αρχίσει σήμερα να δομεί την Αναρχία.
prolrage
