Λάβαμε 19/04/2020
Φυσικός κόσμος και κορωνοϊός
Μαντρωμένες, μέρες τώρα, υπό αυστηρή επιτήρηση, πιθανότατα να αναρωτιόμαστε τι μας έφερε ως εδώ. Απρίλιος 2020 και πάνω από 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούνε σε συνθήκες περιορισμού των κινήσεων τους. Γιατί; Είναι ο κορωνοϊός Η Αιτία, είναι το αποτέλεσμα, είναι μια αιτία από τις πολλές, είναι ένα στάδιο μιας διαδικασίας πολλαπλών βημάτων; Οπαδοί διαφόρων τύπων ιδεολογιών, θρησκειών, επιστημών, πολιτικών, τοποθετούν τα κομμάτια της συγκυρίας που βιώνουμε έτσι ώστε να συμπληρώνεται πειστικά το εκάστοτε παζλ τους και εν τέλει να διατυπώνουν και να επιβάλουν αυτά που έτσι κι αλλιώς σχεδίαζαν. Στο παρόν κείμενο θα προσπαθήσω να αφηγηθώ την ιστορία από τα μάτια των ζώων, ανθρώπινων και μη, που διψάνε για ζωή και ελευθερία ακόμα και σε ένα τοπίο επικράτησης των απανταχού ισχυρών. Θα προσπαθήσω να μιλήσω, έστω περιληπτικά, για τις γενεσιουργές αιτίες του κορωνοϊού, την εξάπλωσή του, το πώς βιώνουν τα μη ανθρώπινα ζώα αυτήν την συγκυρία ανά τον κόσμο, αλλά και για προκύπτουσες προοπτικές στοχασμού και δράσης.
Σημ. Το κείμενο είναι γραμμένο σε θηλυκό γένος αναφερόμενο στην ατομικότητα που ως ουσιαστικό στα ελληνικά τυχαίνει να είναι θηλυκό.
Η Γέννηση
“Μάλλον θα φταίει που φάγαμε τα ζώα”
Φαντάσου να βρίσκεσαι φυλακισμένη σε ένα κλουβί που δεν χωράς ούτε να σταθείς στα πόδια σου. Άλλωστε τα πόδια σου είναι σπασμένα και ματωμένα. Γύρω σου κι άλλες σαν κι εσένα, τρομαγμένες, χαμένες στη φρίκη, αρπαγμένες από την ομορφιά του φυσικού τοπίου στο οποίο γεννήθηκαν. Είσαι γεμάτη κατάγματα κι έρχεται το τέλος. Είδες τις συγκελίτισσές σου μπροστά στα μάτια σου να ουρλιάζουν, να ματώνουν και να ξεψυχούν στα χέρια αυτού του παντοδύναμου ζώου που η άγρια κοινότητά σου πάντα απέφευγε. Τώρα γύρω σου είναι παντού αυτά τα παντοδύναμα δίποδα, φαίνονται πεινασμένα, δείχνουν συχνά τα δόντια τους, αυτό το ονομάζουν γέλιο. Σε κρατάνε σε ένα κλουβί για να παραμείνει το κρέας σου “φρέσκο”. Αν σε σκοτώσουν θα πρέπει να σε βάλουν σε ψυγείο. Βρίσκεσαι σε μια “αγορά άγριας ζωής”. Ο τρόμος που σε κυριεύει, η απελπισία, ο σωματικός πόνος σε καθιστούν ευάλωτη σε κάθε μορφής μολυσματική ασθένεια. Το ανοσοποιητικό, λένε οι ειδικοί, αποδυναμώνεται σε συνθήκες άγχους. Τι κάνει άραγε σε συνθήκες βασανιστηρίου σαν αυτές που βιώνεις κλεισμένη εκεί μέσα; Ένα καταρρακωμένο ανοσοποιητικό σύστημα αρκεί για να αρρωστήσετε όλες και να κολλήσετε και τα πεινασμένα δίποδα. Κάπως έτσι ξεσπούν οι πανδημίες. Περισσότερες από το 70% των ασθενειών που πλήττουν το άνθρωπο προέρχονται από την εκμετάλλευση, τη φυλάκιση, τη διακίνηση και την κατανάλωση άγριας ζωής ή εξημερωμένων ζώων που ψυχορραγούν στις δομές της βιομηχανίας κρέατος. Φαντάσου τώρα να ‘σαι και πάλι αυτό που όντως είσαι, άνθρωπος. Δεν είναι προφανές ότι πρέπει να κλείσουμε μια για πάντα αυτές τις αγορές άγριας ζωής-κάτεργα; Δεν αποτελούν κομμάτι ενός κύκλου θανάτου; Ζώα ανθρώπινα και μη υποφέρουν και βασανίζονται, πεθαίνουν μακρυά από τις αγαπημένες τους, σε αποστειρωμένα νοσοκομεία ή στη δυσωδία της αγοράς.
Συχνά μια απλουστευτική ανάγνωση της πραγματικότητας καθυσηχάζει και δίνει μια ξεκάθαρη κατεύθυνση δράσης. Η πραγματικότητα όμως είναι δυσανάγνωστη. Η πρόεδρος του ΟΗΕ για ζητήματα βιοποικιλότητας, Elizabeth Maruma Mrema, πρόσφατα δήλωσε πως συμφωνεί σε μια παγκόσμια απαγόρευση των αγορών άγριας ζωής η οποία θα συντελούσε στη διατήρηση της φύσης και την προστασία της ανθρωπότητας από επικίνδυνες επαφές με άγρια ζώα. Η Κίνα, μετά το ξέσπασμα της επιδημίας του κορωνοϊού απαγόρευσε δια νόμου τις αγορές άγριας ζωής στις οποίες διακινούνταν από κροκόδηλοι και παγκολίνοι μέχρι μαϊμούδες, ψάρια και πολλά άλλα. Το εμπόριο αυτό ευθύνεται για την εξαφάνιση ειδών σε πολλές περιοχές της γης. Για παράδειγμα, το 2019 κατασχέθηκαν 9 τόνοι λέπια παγκολίνων που διακινούνταν από τη Νιγηρία στην Κίνα, για ψευδο-ιατρική χρήση. Στην δυτική Αφρική (π.χ. στην Αγκόλα, στο Κονγκό ή στην Γκάνα) σε αγορές τροφής μπορεί καμιά να βρει μέχρι και κρέας χιμπατζή ή φρουτοφάγων νυχτερίδων που προέρχεται από κυνήγι. Αν και όλα αυτά είναι συνήθως παράνομα και έχουν συνδεθεί στο παρελθόν με σοβαρές ασθένειες όπως ο ιός Έμπολα ή ο Νίπα, συνεχίζουν να συμβαίνουν. Στην δυτική και κεντρική Αφρική, έπειτα από χρόνια ληστρικής αποικιοκρατίας και δυτικο-τροφοδοτούμενων εμφύλιων πολέμων, ο κόσμος σε πολλές περιοχές πλήττεται από την πείνα και κατά συνέπεια τρέφεται με ό,τι υπάρχει διαθέσιμο, όπως το κρέας που προέρχεται από το κυνήγι, ή εμπλέκεται στο εμπόριο άγριων ζώων. Τη στιγμή λοιπόν που μια ήπειρος πεινάει “ο προοδευτικός Ο.Η.Ε. που νοιάζεται για τη δημόσια υγεία και τη βιοποικιλότητα” θα επιχειρήσει την απαγόρευση των αγορών άγριας ζωής μέσω των τοπικών κυβερνήσεων που συνήθως ελέγχονται, έστω σε μερικό βαθμό, από τη δύση. Η λεηλασία των δασών για αρπαγή ξυλίας και άλλων υλικών, η δημιουργία ορυχείων και κάθε διαδικασία απομύζησης της φύσης στην Αφρική είναι αυτό που εξωθεί τους τοπικούς πληθυσμούς στην πείνα και σε αυτές τις δραστηριότητες εμπορίου και κυνηγιού ζώων, που πρώτα από όλα πλήττουν τους ίδιους τους τοπικούς πληθυσμούς ανθρώπων. Μια ριζοσπαστική λύση απέναντι σε αυτό θα ήταν όλες εμείς που ζούμε σε δυτικά εδάφη να πιέσουμε και να σαμποτάρουμε στον τόπο μας κάθε επιχείρηση, κάθε βιομηχανία, κάθε πολιτικό μηχανισμό και κάθε αποικιοκρατικό χέρι που απλώνεται με σκοπό να αρπάξει ό,τι μπορεί από τη λεηλατημένη γηραιά ήπειρο. Με άλλα λόγια, γίνεται σαφές ότι στην επέλαση μιας πανδημίας μπορεί να εμπλέκονται οι φρικτές αγορές άγριας ζωής αλλά αν πάμε βαθύτερα στην αλυσίδα των αιτιών θα βρούμε το ληστρικό κεφάλαιο που επιτείθεται στα άγρια οικοσυστήματα και τους απομακρυσμένους λαούς σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Η Εξάπλωση
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο κορωνοϊός εξαπλώθηκε από την Ουχάν της Κίνας στην πλειονότητα των κρατών του κόσμου. Αυτό κατέστη δυνατό χάρη στις διαδρομές που είχε ήδη χαράξει το κεφάλαιο για να μπορεί να επέμβει, να εκμεταλλευτεί και να κερδοφορήσει παντού. Έτσι λοιπόν ο ιός μέσω των πολυταξιδεμένων ξενιστών του που χρησιμοποιούν πλοία, αεροπλάνα, αυτοκίνητα, τρένα κ.λ.π. πέτυχε κάτι που πολλοί ιοί θα πετύχουν και στο μέλλον ενώ μέχρι τώρα είδη ζώων όπως σκύλοι, γάτες, άλογα, αγελάδες, αρουραίοι, που έχουν εξημερωθεί από τον άνθρωπο έχουν καταφέρει, ή καλύτερα, έχουν υποστεί. Αυτά τα είδη πλέον απαντώνται σε όλες τις κλιματικές ζώνες του πλανήτη, όπου έχει υπάρξει δηλαδή ο δυτικός, αποικιοκράτης άνθρωπος, καταστρέφοντας παρθένα οικοσυστήματα μαζί με τον άνθρωπο και εξαιτίας του.
Ζούμε στην εποχή της απόλυτης διασυνδεσιμότητας, η πληροφορία διακινείται ραγδαία, οι επιχειρηματικές ιδέες φτάνουν παντού, τη μια μέρα ένας γιάπης μπορεί να κάνει σαφάρι γορίλλων στα τροπικά δάση της Ρουάντα και την επόμενη, ή έστω την παραεπόμενη μέρα να κλείνει εμπορικές συμφωνίες στη Νέα Υόρκη. Σήμερα το παγκόσμιο κεφάλαιο μέσω διακρατικών συμφωνιών, αεροδρομίων, τοπικών δικτύων που περιλαμβάνουν αλυσίδες ραδιοταξί, ξενοδοχεία, ασφαλιστικές εταιρίες και εστιατόρια, έχουν χαράξει “ασφαλείς” διαδρομές προκειμένουν τουρίστες, επιστήμονες, “προοδευτικοί και φιλεύσπλαχνοι” εθελοντές, επιχειρηματίες και πολλές άλλες φιγούρες του σύγχρονου υπερδιασυνδεδεμένου κόσμου να διασπείρουν την καπιταλιστική τους κουλτούρα παντού, να κερδίσουν χρήμα και “εμπειρίες”, αποφεύγοντας μέχρι και ολοκληρωτικά την επαφή με την τοπική πραγματικότητα. Ενόσω λοιπόν κάποιες απολαμβάνουν long-weekends σε εξωτικούς προορισμούς, κάποιες άλλες μπορεί να μην έχουν τη δυνατότητα ποτέ στη ζωή τους να διασχίσουν τα σύνορα της χώρας όπου κατοικούν. Πώς λοιπόν ένας τέλεια συνδεδεμένος κόσμος με κατά τόπους σταθερές και κλειστές κοινότητες συνδέεται με το παρόν και το μέλλον του κορονοϊού;
Τα μονοπάτια διάδοσης του κορονοϊού συμπίτουν με τις ταξιδευτικές διαδρομές των έχοντων αυτού του κόσμου και η μεγάλη μάζα των ευπαθών ξενιστών του αποτελεί εκείνες που δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν αυτά τα μονοπάτια και άρα μόλις νοσήσουν διασπείρουν τον ιό στις σταθερές τους κοινότητες. Αν είναι όντως όπως τα περιγράφω, ενδέχεται ο κορωνοϊός να ξεκληρίζει πληθυσμούς σχετικά απομονωμένους τη στιγμή που ο πληθυσμός των κυρίαρχων κρατών θα έχει ήδη πρόσβαση σε θεραπείες ή και εμβόλια. Άλλωστε στις 9 Απριλίου μία ενήλικας της ομάδας Γιανομάμι του Αμαζονίου έχασε τη ζωή της από τον κορωνοϊό έχοντας τον πιθανώς ήδη διαδόσει και σε πολλές άλλες. Αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση διασποράς του ιού σε κοινότητες του Αμαζονίου που διατηρούν ελάχιστη ή καθόλου επαφή με ανθρώπους εκτός της κοινότητας τους. Υπέρμαχοι των ανθρώπων αυτών έχουν καταγράψει κι άλλα κρούσματα και κάνουν λόγο για σοβαρό κίνδυνο γενοκτονίας και αφανισμού των ιθαγενών. Αντίστοιχο κίνδυνο φυσικά διατρέχουν και οι κοντινότεροι εξελικτικοί μας συγγενείς (χιμπατζήδες, μπονόμπο, γορίλλες, ουραγκοτάγκοι) που θα μπορούσαν να κολλήσουν τον κορωρονοϊό από τον άνθρωπο, όπως άλλωστε έχει συμβεί στο παρελθόν, όπου πολλές κοινότητες χιμπατζήδων παραρέλυαν και πέθαιναν από πολυομυελίτιδα, την οποία κολλούσαν από τον άνθρωπο.
Διαβάζοντας τα παραπάνω μπορεί κάποια να σκεφτεί πως διατυπώνω φαντασιόπληκτες κινδυνολογίες μιας και σε παγκόσμιο επίπεδο οι μετακινήσεις έχουν παγώσει και τα κράτη έχουν κλείσει τα σύνορά τους με σκοπό να δυσχεραίνει η εξάπλωση του κορωνοϊού σε απομακρυσμένες κοινότητες. Αυτό είναι αλήθεια, οι αεροπορικές εταιρίες, σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι θα χάσουν πάνω από 250 δισεκατομμύρια δολάρια εξαιτίας αυτών των περιορισμών, ενώ η πτώση στις τιμές πετρελαίου κίνησης και η μείωση του εμπορίου συνολικά κάνει τον Ο.Η.Ε. να προβλέπει ζημιά ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων στην παγκόσμια οικονομία. Η οικονομική αυτή ζημιά μοιάζει με τεράστιας εμβέλειας κατάρρευση και αυτό με χαροποιεί, ωστόσο τα φάρμακα, οι θεραπείες και τα εμβόλια θα βρεθούν σύντομα- ήδη εταιρίες και ινστιτούτα σε όλο τον κόσμο έχουν αναπτύξει 75 διαφορετικά υποψήφια εμβόλια. Όμως η ιστορία του καπιταλιστικού κόσμου μας έχει διδάξει ότι όπως άνισα είναι διαμοιρασμένος ο πλούτος, έτσι άνισα θα διαμοιραστεί και η “σωτηρία”. Οι χώρες που η κυρίαρχη δύση αλαζονικά αποκαλεί “Τρίτος Κόσμος” θα λάβουν τη “σωτηρία” τελευταίες και μέχρι τότε οι απώλειες μπορεί να είναι αδύνατο να υπολογιστούν.
Οικολογικά εμπόδια και ποικιλότητα
Πώς άραγε διαδίδεται ένας ιός σε μια φυσική κοινότητα και πώς σταματάει η επέλασή του; Στην προηγούμενη ενότητα αναφέρθηκα στην αφύσικη υπερ-διασυνδεσιμότητα του σύγχρονου κόσμου. Σε ένα τοπίο μη τροποποιημένο και ελεγχόμενο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες το ρόλο της απορρόφησης των κραδασμών μιας πανδημίας διατελούν τα λεγομένα οικολογικά εμπόδια. Ένα ποτάμι, για παράδειγμα, μπορεί να χωρίσει για χρόνια, μέχρι να στερέψει, δύο γειτονικές κοινότητες καμηλοπαρδάλων. Αν η μία εκ των δύο κοινοτήτων νοσήσει από κάτι δεν θα μπορεί να μεταφέρει την ασθένεια στις γειτόνισσες. Έτσι λοιπόν μπορεί φυσικά φράγματα να προκύπτουν απλά από το ανάγλυφο του τοπίου (βουνά, χαράδρες, ποτάμια) ή και από ενδιάμεσα οικοσυστήματα αφιλόξενα για το εκάστοτε είδος. Αν δηλαδή οι δύο κοινότητες καμηλοπαρδάλων που προτιμούν τη σαβάνα χωρίζονταν από ένα τροπικό δάσος και πάλι δε θα έρχονταν σε επαφή. Οι παρεμβάσεις του ανθρώπου (δρόμοι, λιμάνια, αποψιλώσεις δασών κ.λ.π.) έχουν καταστρέψει αυτά τα φυσικά οικολογικά εμπόδια που καθυστερούσαν στο παρελθόν τη διάδοση ασθενειών.
Σημείο κλειδί για να μην αφανιστεί ένας πληθυσμός από μια ασθένεια είναι η βιοποικιλότητα. Αν σε ένα χώρο υπερσυσσωρεύεται ένα είδος ζώου, όπως συμβαίνει στις μεγαλουπόλεις όπου συσσωρεύεται ο άνθρωπος, ή στα εργοστάσια μαζικού εγκλεισμού γουρουνιών, κοτών ή αγελάδων, άρκει ένας θανατηφόρος ιός για να αφανίσει μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Σε ένα οικοσύστημα όμως με μεγάλη βιοποικιλότητα όπου το άτομο ή η κοινότητα ενός είδους είναι πιο πιθανό να συνορεύει με ένα άλλο είδος παρά με ομοειδή του, η αλυσίδα μετάδοσης σπάει ή έστω καθυστερεί, αφού οι ασθένειες μεταδίδονται ραγδαία μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους, παρά μεταξύ διαφορετικών ειδών. Γνωρίζοντας αυτούς του βιολογικούς μηχανισμούς, τα κράτη σήμερα επιβάλουν την κοινωνική αποστασιοποίηση για να αποτρέψουν τη διάδοση του κορονοϊού, η οποία ως μέτρο αποτελεί προσομοίωση οικολογικών εμποδίων. Το κατά πόσο αυτό το αυταρχικό μέτρο θα αποδώσει στην παρούσα πανδημία θα το δείξει το μέλλον. Σίγουρα πάντως η κοινωνική αποστασιοποίηση φαντάζει ελιτίστικη και ανεδαφική για ανθρώπους που βρίσκονται έγκλειστοι σε φυλακές και στρατόπεδα συσκέντρωσης, για ανθρώπους που ζουν σε υπερπληθείς φαβέλες, για άστεγες και για την πλειονότητα του πληθυσμού ολόκληρων χωρών που δεν έχει οικογενειακή ή ατομική κατοικία και ούτε καν πρόσβαση σε νερό.
Ένα άλλο παράδειγμα που ίσως φανεί χρήσιμο για την κατανόηση της σημασίας της βιοποικιλότητας ή της ποικιλομορφίας είναι το εξής: Έστω ότι 20 αναρχικές μετοικούν σε μια πόλη όπου δεν υπάρχει καμιά άλλη αναρχική και θέλουν να διαδώσουν τις ιδέες τους. Αν αυτές οι 20 υιοθετήσουν έναν και μοναδικό τρόπο διάδοσης των ιδεών τους μπορεί αυτό να αποβεί μοιραίο. Αν λοιπόν όλες κολλάνε αποκλειστικά μια εφημερίδα τοίχου αλλά προκύψει ότι οι κάτοικοι αυτού του χωριού έχουν πληρώσει για τη διατήρηση των όμορφων κτηρίων τους, θα τις πάρουν με κακό μάτι, ως νεοφερμένες δολιοφθορείς. Αν όμως αυτές οι 20 χωριστούν σε ομάδες ανάλογα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες που έχουν για τον τρόπο διάδοσης των ιδεών τους, θα μπορούν να δοκιμάσουν πολλές και διαφορετικές στρατηγικές επιβίωσης και διάχυσης των ιδεών τους στο χωριό, υιοθετώντας ό,τι προσαρμόζεται καλύτερα στις συνθήκες. Μπορεί αυτή η προσέγγιση να μοιάζει οπορτουνιστική, αλλά αν σκεφτούμε ότι η ουσία δεν είναι στα μέσα αλλά στη διατήρηση της αξιοπρέπειας και τις διάδοσης των αναρχικών ιδεών για τις 20, τότε η πολυμορφία είναι ικανή να βοηθήσει στη συγκέντρωση γνώσης γύρω από μια σειρά μεθοδολογιών. Ακόμη κι αν δεν ήταν εύστοχο αυτό το παράδειγμα, κάπως έτσι επικρατεί η βιοποικιλότητα στη φύση- ως η πιο ικανή να διατηρήσει τη ζωή ακόμα και σε συνθήκες αφανισμού- είναι δηλαδή η βιοποικιλότητα ένα φυσικό και αποτελεσματικό οικολογικό εμπόδιο απέναντι στη διάδοση του αφανισμού.
Η ζωή σε καιρούς κορωνοϊού υποφέρει
Παρενέργεια του φαινομένου της αστικοποίησης και της υπερ-συσσώρευσης του ανθρώπινου πληθυσμού σε μεγαλουπόλεις είναι η αυτο-εξημέρωση πολλών ειδών ζώων που τρέφονται με σκουπίδια και άλλα είδη που αφήνουν πίσω τους οι άνθρωποι. Στην Αγγλία οι γλάροι έχουν βρει τρόπους να απαλλοτριώνουν φαγητό από σπίτια και ανθρώπους την ώρα που τρώνε, όπως συμβαίνει και με μπαμπουίνους στη Νότια Αφρική ή με μακάκους σε διάφορες χώρες τις Ασίας. Εν καιρώ κορωνοϊού εκατομμύρια ζώα που έχουν γεννηθεί και μυηθεί στο να τρέφονται από τον άνθρωπο λιμοκτονούν. Δυστυχώς οι φυσικές πηγές τροφής (π.χ. ψάρια για τους γλάρους) έχουν σχεδόν εκλείψει λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, όπως η υπεραλίευση, και χρειάζονται χρόνια επαναφοράς, ενώ τα ζώα εχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό τη φυσική τους συμπεριφορά. Μπορεί πολλές να βλέπουν τα ζώα των μεγαλουπόλεων ως παράσιτα αλλά ξεχνούν γιατί αυτά τα ζώα βρέθηκαν εκεί. Δεν φταίει μόνο ότι έιναι οπορτουνιστικοί τροφοσυλλέκτες, φταίει και ότι ο άνθρωπος ενθάρρυνε την παρουσία τους στις πόλεις καταστρέφοντας τους βιοτόπους τους, αφήνοντας ακάλυπτα τα σκουπίδια του και δίνοντάς τους συχνά τροφή για λόγους “τέρψης”. Έτσι σήμερα, εν μέσω καραντίνας, αρουραίοι, περιστέρια, κοράκια, μακάκοι, μπαμπουίνοι και άλλα ζώα βρίσκονται σε κατάσταση λιμοκτονίας σε έρημα αστικά τοπία ανά την γη. Αντίστοιχα, ελεύθερα γατιά και σκυλιά υποφέρουν από τότε που έκλεισαν οι ταβέρνες και από τότε που κλείστηκαν στα σπίτια τους οι ευκαιριακοί φροντιστές τους. Παράλληλα, ζώα σε άθλιους ζωολογικούς κήπους και σε χώρες που επιτρέπουν τη χρήση ζώων για ψυχαγωγία (βλ. ελέφαντες σε νοτιοανατολική Ασία) υποφέρουν από πείνα και έλλειψη φροντίδας, ενώ άλλα θανατώνονται ελλείψει εισροής κεφαλαίου από τουρίστες.
Μια τραγική είδηση έρχεται και πάλι από τη Αφρική. Εκεί τεράστιες εκτάσεις άγριας φύσης ανήκουν σε λευκούς αποκιοκράτες “ράντσερς”. Αυτοί κέρδιζαν την υποστήριξη των τοπικών κυβερνήσεων και του πληθυσμού πουλώντας το παραμύθι της προστασίας της φύσης και κερδίζοντας πολλά χρήματα μέσω του τουρισμού. Σήμερα όμως, εν μέσω κορωνοϊού που δεν υπάρχει πλέον τουριστική κίνηση και αναμένεται ύφεση για τους επόμενους 12 μήνες τουλάχιστον, αυτοί οι ιδιοκτήτες γης κάνουν τα πάντα για να μειώσουν τις απώλειές τους, απολύοντας θυροφύλακες. Αποτέλεσμα αυτού είναι η κατακόρυφη αύξηση της λαθροθηρίας ελεφάντων και ρινόκερων, ενόσω ολόκληρες οικογένειες ντόπιων έχουν χάσει το εισόδημά τους λόγω των απολύσεων (ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι στην Κένυα απασχολούνταν στη βιομηχανία προστασίας και τουρισμού άγριας ζωής). Η καλπάζουσα ανεργία προβλέπεται ότι θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην αύξηση του κηνυγιού καθώς οι άνθρωποι θα αναζητούν φτηνές πηγές τροφής.
Η ζωή σε καιρούς κορωνοϊού ανασαίνει
Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει μειωθεί δραματικά σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ η μείωση αυτή είναι ορατή μέχρι και σε δορυφορικές φωτογραφίες. Στην Χουμπέι της Κίνας, στην Ιταλία και την Ινδία ο κόσμος ισχυρίζεται πως πλέον μπορεί να ανασάνει. Στην Ινδία, τα Ιμαλάια είναι πλέον ορατά από δεκάδες χιλιόμετρα μακρυά και συγκεκριμένα στο Νέο Δελχί η συγκέντρωση του διοξειδίου του αζώτου στην ατμόσφαιρα έχει μειωθεί κατά 70%. Αντίστοιχα δεδομένα δημοσιεύτηκαν πρόσφατα και για την Αθήνα. Ταυτόχρονα τα ζώα φαίνεται να ανακαταλάμβουν το χαμένο έδαφος ταχύτατα, όπως δείχνουν εικόνες από όλο τον κόσμο με ζώα που σουλατσάρουν στις άδειες πόλεις: πούμα σε συνοικίες του Κολοράντο των Η.Π.Α., άγριες κατσίκες σε καλοδιατηρημένα χωριά της Αγγλίας, πιγκουίνοι σε αστικά τοπία της Νότιας Αφρικής, κογιότ στο κέντρο του Σικάγο, ελάφια που κανονικά περιορίζονται στα περιαστικά πάρκα της Ιαπωνίας τώρα βολτάρουν στις πόλεις όπως και αγριογούρουνα, άλογα, πρόβατα ανά τον κόσμο, αλλά ακόμα και αλιγάτορες στους δρόμους της Καλιφόρνια. Πολλές, όντας αποκομμένες από τη φύση, αλλά παραμένοντας ονειροπώλες, βιαστήκαμε να πιστέψουμε φωτογραφίες που έδειχναν ότι τα δελφίνια επέστρεψαν στη Βενετία εν μέσω καραντίνας, γεγονός που αποδείχτηκε εντέλει ψεύτικο, προς το παρόν τουλάχιστον. Όλες αυτές οι όμορφες εικόνες δεν είναι προφανώς ικανές να μας κρατήσουν ήσυχες και άπραγες στο σπίτι, ούτε αρκετές για να αποδεχτούμε την απόλυτη επικράτηση του κράτους στις ζωές μας. Είναι όμως μια ευχάριστη ένδειξη ότι παρά τη λεηλασία της φύσης, παρά την εξάπλωση του κεφαλαίου, η φύση είναι έτοιμη να επανέλθει με το που απελευθερωθεί έδαφος. Αυτό δίνει ελπίδα σε όλες εμάς που αγωνιζόμαστε για ένα κόσμο που δεν θα κυριαρχεί το κέρδος των κυρίαρχων αλλά η ατομική επιθυμία σε συνάρτηση με τη συλλογική ελευθερία για όλα τα είδη. Δεν είναι αργά και τίποτα δεν έχει χαθεί, ας μας μείνει αυτό ως ένα θετικό μήνυμα από το φυσικό κόσμο που καραδωκεί να επιστρέψει και ως ένα μήνυμα για μια ελέυθερη ζωή που αξίζει να βιωθεί από όλες μας.
Προοπτική δράσης και στοχασμού: εμπνευσμένες από τον ίδιο τον κορωνοϊό
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές η κυριαρχία επεκτείνει την επιβολή της στις ζωές των καταπιεσμένων σε όλη τη γη. Εμείς καλούμαστε να σκεφτούμε τι μας έφερε σε αυτή τη θέση, ποιές πλείττονται πέρα από εμάς, πριν και μετά την πανδημία και τι μπορούμε να κάνουμε για να χτυπήσουμε την αλυσίδα μετάδοσης της καπιταλιστικής δυστοπίας και της απόλυτης κυριαρχίας του κράτους σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρακάτω θα διατυπώσω κάποιες περιορισμένες σκέψεις για δράση εμπνευσμένη από την επιτυχία του ίδιου του κορωνοϊού ως πρώιμη μορφή ζωής. Η επιτυχία ενός ιού έγκειται στο να πολλαπλασιαστεί και να μεταδοθεί πριν σκοτώσει τον ξενιστή του. Με ένα σχετικά χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας και υψηλή μεταδοτικότητα σε συνδυασμό με τον αιφνιδιασμό που επέφερε στα συστήματα υγείας των κρατών της γης, ο κορωνοϊός είναι από τους πιο επιτυχημένους ιούς που γνωρίζουμε έως σήμερα, ως προς την εξάπλωσή του. Ας σκεφτούμε λοιπόν πώς οι ιδέες και οι δράσεις μας θα μπορούσαν να αιφνιδιάσουν, να πολλαπλασιαστούν, να μεταδοθούν και να παραλύσουν τις λειτουργίες του κράτους και του καπιταλισμού, εμπνεόμενες από τον ίδιο τον κορωνοϊό.
Η μετάδοση της αλληλεγγύης
Στον αντίποδα της εξατομίκευσης και παρά τη γενική απαγόρευση της κυκλοφορίας πολλές συλλογικότητες έχουν στήσει δομές αλληλοβοήθειας, συγκεντρώνοντας και μοιράζοντας τρόφιμα σε ευπαθείς ομάδες, με όρους υγείας. Μέχρι τώρα η διάδοση αυτής της πρακτικής περιορίζεται μεταξύ αναρχικών/αντιεξουσιαστικών συλλογικοτήτων και προϋπαρχουσών συνελεύσεων γειτονιάς. Αυτή η αλυσίδα μετάδοσης όμως σύντομα θα κορεστεί καθώς δεν θα επαρκούν τα άτομα και οι συλλογικότητες είναι αντικειμενικά λίγες για να καλύψουν τις ανάγκες των καταπιεσμένων. Θα μπορούσαμε λοιπόν, για να διευρύνουμε τη μετάδοση της αλληλεγγύης να διευρύνουμε το εύρος των όσων μπορούν να συμμετέχουν σε αυτήν, έτσι θα χτυπούσαμε και τη λογική της ανάθεσης της αλληλεγγύης σε λίγες αλληλέγγυες. Φτανταστείτε λοιπόν, για παράδειγμα, να καλούσαμε τις αλληλέγγυες όχι να φέρουν σε εμάς τα τρόφιμα για να τα διαδώσουμε εμείς, αλλά να καλούσαμε κάθε άτομο που δεν ανήκει σε ευπαθή ομάδα να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους της πολυκατοικίας του, να δει ποιές είναι μόνες και χρειάζονται βοήθεια, ποιές είναι πρόθυμες να παρέχουν βοήθεια και άρα να φτιαχθούν αυτόνομοι, αυτο-οργανωμένοι πυρήνες αλληλεγγύης σε κάθε πολυκατοικία, σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο και σε κάθε γειτονιά των από τα κάτω. Για να διαδοθεί μια τέτοια πρακτική χρειάζονται καλέσματα στα οποία οι καταπιεσμένες να ενθαρρύνονται να πάρουν την αλληλεγγύη στα χέρια τους και να δίνουν συγκεκριμένα παραδείγματα για το πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί, χωρίς να ανατείθεται σε κεντρικές δομές.
Μόνο αν διαχυθεί η αλληλεγγύη θα είναι ικανή να καλύψει το εύρος των αναγκών των καταπιεσμένων και να αποτελέσει αντιπαράδειγμα στην κυρίαρχη λογική της ιδιώτευσης. Διαφορετικά, οι δομές μας θα λειτουργούν συγκεντρωτικά ως προς την αλληλεγγύη, δε θα τη διαχέουν ούτε θα την αποκεντρώνουν πέρα από τα όρια του “χώρου” και θα συμβάλουν μόνο στο να αποκτήσουν ένα πιο κοινωνικό και αρεστό πρόσωπο οι εμπλεκόμενες αγωνίστριες ή και να συγκεντρώσουν την αποδοχή κάποιου παραπάνω κόσμου τα στέκια και οι καταλήψεις.
Η διάδοση της επίθεσης προϋποθέτει απελευθέρωση του κλεμμένου χρόνου
Δυστυχώς δεν αρκεί να επιτεθούμε ως αναρχικές/αντιεξουσιάστριες σε ό,τι συνδέεται με το κράτος επιβολής κι επιτήρησης και σε ό,τι συνδέεται με τη λεηλασία της φύσης που εν τέλει οδηγεί σε πανδημίες, για να συμβάλουμε δραστικά στην ολική απελευθέρωση. Για να διαδώσουμε την πρακτική της επίθεσης σε περισσότερα άτομα πρέπει να πυροδοτήσουμε την απελευθέρωση του δεσμευμένου χρόνου, ώστε τα ίδια τα άτομα-στόχοι να αποτελέσουν πεδίο αναπαραγωγής και διάδοσης. Εκατομμύρια εργαζόμενες έχασαν τις δουλειές τους εν μέσω κορονοϊού και παρά ταύτα παραμένουν κολλημένες σε οθόνες, ενώ άλλες συνεχίζουν να εργάζονται κανονικά χάρη στο διαδίκτυο. Σήμερα το διαδίκτυο δομεί έναν εικονικό κόσμο που κρατάει τον καπιταλισμό όρθιο και τα κομμάτια του σε επικοινωνία μεταξύ τους. Αν μπορούσαμε να σαμποτάρουμε το διαδίκτυο θα συμβάλαμε και στην απελευθέρωση άπλετου χρόνου που τώρα δεσμεύεται από ανόητες ενασχολήσεις όπως βιντεοπαιχνίδια, αποξενωτικές απόπειρες σαθρής επικοινωνίας μέσω σόσιαλ μίντια και κατανάλωση τηλε-σκουπιδιών που παράγουν μηχανισμοί μαζικής αποχαύνωσης όπως το νέτφλιξ. Αν κλείναμε και μπλοκάραμε, η καθεμιά εθελοντικά, και μέσω σαμποτάζ, τις δομές λειτουργίας του ίντερνετ (κεραίες, καλώδια μετάδοσης κ.λ.π), έστω για λίγο, θα υπήρχε χρόνος για ζύμωση και στοχασμό. Ένα μήνυμά μας θα καταλάμβανε περισσότερο χρόνο και χώρο επεξεργασίας στο νου των παραληπτών, αφού τα μυαλά τους δεν θα ήταν παραφορτωμένα με άχρηστες πληροφορίες. Τότε η προοπτική της επίθεσης στο κράτος θα μπορούσε να καλλιεργηθεί και να μεταδοθεί και σε πολλές άλλες.
Η σκέψη μου με όσες ευπαθείς βιώνουν στο πετσί τους την επιβολή της απομόνωσης και διψάνε για κοινωνικοποίηση.
Η σκέψη μου με όσες δεν μπορούν να αποστασιοποιηθούν κοινωνικά γιατί βρίσκονται έγκλειστες σε φυλακές, στρατόπεδα συγκέντρωσης, χώρους εργασίας και άλλες δομές των δημοκρατικών και μη κρατών και του κεφαλαίου.
Η σκέψη μου με όσες δεν θέλουν να αποστασιοποιηθούν κοινωνικά γιατί οργανώνουν τις απαντήσεις τους συλλογικά.
Μέχρι το γκρέμισμα και της τελευταίας φυλακής, ανθρώπων και μη, επίθεση σε κάθε δομή εξουσίας.
Σκέψη Ανάφλεξη
